Kültürel mirasımızın eşsiz simgeleri çeşmeler ve su

Su insanın ve yerleşmelerin oluşumundaki en önemli temel etkenlerden biridir. Tarihte ilk yerleşmeler ve uygarlıklar su kenarlarında kurulmuş ve yaşamışlardır. Hayati önem taşıyan sular birbirimize her türlü içecekten iyi gelir. Günümüzde birçok insanda duyduğumuz kadarıyla günde sadece bir bardak su ya da hiç tüketmeyen insanlar var. Tüm vücudumuzu besleyen, vücuttaki zehirleri atan, böbrekleri çalıştıran ve oksijen veren tüm faydalı mineralleri barındıran sudur. Daha nice faydalarını biliriz. Sağlıklı kalmak için bol bol su tüketmeli insan. Sırf Anadolu yakasında su kaynaklarını merak edenler olabilir. Bizde merak ettik ve sırf Anadolu yakasında nereler de ve kaç tane su  kaynağı var sizler için araştırdık.  Alemdağ’dan fışkıran Taşdelen, Sırmakeş ve Defneli sularını,  Kayışdağı’ndan doğan Kayışdağı suyunu, Aydos Dağı’nın eteklerinden, çam ormanları arasından fışkıran Ayazma ve Şeker sularını, Çamlıca’nın Tomruk ve Küçük Çamlıca sularını ve Anadolu Boğaziçi’nin Çubuklu, Beykoz(Karakulak) sularını sayabiliriz. Kadıköy yakası bolca kaynakla dolu, fışkırdıkça bizlere yetecektir. 

Konumuz olan İstanbul ve Kadıköy yakasındaki çeşmeler mimarileri ve süslemeleriyle ülkemizde su mimarisinin seçkin örnekleri arasında yer almaktadır. Kültürel mirasımızın eşsiz simgeleri çeşmeler…

İstanbul’daki çeşme sayısını tam olarak vermek neredeyse imkânsız gibidir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi 1.308 çeşmeyi sitesinde konumsal olarak işaretlemiştir. Bizlerde Anadolu Yakasındaki, çeşmelerin birkaç tane restore edilmiş, hem de temizlenmiş ve su akan bazı semtlerinde gördüğümüz birkaç çeşmeyi kaleme aldık. Bir gün bile olsa yanından geçerken dinlenip suyundan faydalanabilirsiniz. İstanbul Belediyesi ve Kadıköy Belediyesi sayesinde tarihten günümüze hayat veren çeşmeleri yenilendi. Merak edenler için buyrun okuyalım.     

Tarihi Çatalçeşme

Tarihi Çatal Çeşme; İstanbul’un en eski tarihli çeşmelerinden biridir. Üç yüzlü sokak çeşmesidir. Kadıköy- Bostancı Arasında yer alan Çatal çeşme semti adını, 1550 yılında yaptırılmış olan tarihi Çatal Çeşme’den alır. Üç yüzlü sokak çeşmesidir. Bu sebeple Çatalçeşme denilmektedir. Tarihçesi; İkinci bir kitabeden öğrenildiğine göre Hace Nerkerap Kalfa tarafından 1766’da tamir ettirilmiştir. Çeşme caddenin genişletilmesi için 1946 kışında sökülerek geri, şimdiki yerine alınmıştır. (1550) yılında inşa edilmiş olduğuna göre İstanbul’un en eski tarihli çeşmelerinden biridir. 1865 ya da 1856 yılında bir onarım gördü. 1946’da yerinden sökülerek geri alınan çeşme, 1947 yazında restore edildi. Çeşme, bilinenler arasında ilçedeki en eski çeşmedir. Kadıköy’de Bağdat Caddesi’nde Suadiye ile Bostancı arasında, Cavit Paşa Köşkü önündeki kaldırımın üzerindedir.

İstanbul Çeşmelerinde İhsan Bey Çeşmesi adı ile tanıtılmaktadır.

Klasik üslupta yapılmıştır. İki kere onarım geçirdiği bilinen çeşme, mimari form açısından asıl şeklinden çok değişmemekle birlikte, kemer taşlarından ayna taşlarına kadar hemen hepsinde asıl parçaları değişmiştir. (1523-24) yılında inşa edildiği kesin olarak anlaşılan ve aynı yol üstünde, çatal çeşmenin 600-700 m. kadar ilerisinde bulunan bu köprünün bânisi olarak İhsan Ağa adında tarihî şahsiyeti şimdilik bilinmeyen bir kişi ortaya çıkmaktadır. Her iki kitâbede de “ihsan” kelimesi veya adının bulunuşu da dikkat çekicidir. Çeşme kitâbesindeki “hayr u ihsân” (hayr-ı İhsân) ibaresi, bu bakımdan onun da kurucusunun aynı kişi olabileceğini akla getirir. Çeşme ile köprü arasında -eğer tarihler doğru ise- yirmi beş yıllık bir fark bulunmaktadır. Üç yüzlü sokak çeşmesidir. Bu sebeple Çatalçeşme denilmektedir. Bu çeşme 957 (1550) yılında inşa edilmiş olduğuna göre İstanbul’un en eski tarihli çeşmelerinden biridir. İkinci kitâbe ise doğrudan doğruya mermer yüzeye ta‘lik hatla işlenmiş olup çeşmenin Hâce Mahtûme Hanım’ın câriyesi Hâce Narkerâb Kalfa tarafından 1282 (1865-66) yılında tamir ettirildiğini ifade eder. Tamir kitabesinde yazanlar ; Sene 957 2. “ Hace mahtume Hanımın câriyesi” “Hace Narkerâh Kalfa’nın hayrâtıdır. ”(Sene 1282)“ 

İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yeniden kullanılabilir hale getirilmiş, suyu buradan geçenlere her zaman akmaktadır. 

Erenköy İstasyon Çeşmesi “İçmeden geçme yolcu işte, kardeş çeşmesi”

Tarihi Erenköy yüz yıllardır zanaatkar esnafıyla ve çalışkan insanlarıyla yüzümüzü hep güldürmüştür. Bozulmasını hiç istemediğimiz, başka bir deyimle “Erenlerin Köyü”;  Erenköy umarım böyle nezih kalır diye umut ediyoruz. Asıl konumuz olan, Erenköy Çeşmesi ise; Yıllar önce İstasyona 400 mt’ lik bir mesafedeki ilk yerinde duruyormuş. Şu anada ise; Kadıköy istikametine doğru, Hatboyu sokağın köşesine ve şu anki apartmanların arasında bulunmaktadır. 2006 yılında İSKİ tarafından tamir ve bakım görmüş suyu akmaktadır.

1921- 22 yıllında bilinmeyen bir anne tarafından yaptırılmıştır.

Klasik ve bu o kadar da güzelliklerle bütünleşmiş, kenarların da çiçek figürleri kemerlerin üzerinde büyük bir kitabe taşı vardır. Bu çeşme tamamıyla mermerden yapılmıştır. Yan yana ikili bir çeşmedir. Ayna taşları düz ve sadedir. Sivri kemerlerinde boşlukları kabartma nakışlarla süslüdür. Düz kornişten sonra iki ufak kale arasında yine kabartma motiflerle süslü alınlık gelmektedir. Bu alınlığın ortasında yuvarlak bir madalyon içinde “ Vecealna mine mai külle şey’in hay” ayeti okunmaktadır. 1921- 22 yıllında bilinmeyen bir anne tarafından yaptırılmıştır.. İki evladını erken yaşta kaybederek bağrı yanan bu annenin dokunaklı hikâyesi vardır.  Kitabesi şöyledir: “ Vecealna mine mai külle şey’in hay” ayeti okunmaktadır. Kitabesi şöyledir;“ Gözyaşından oldu peydâ bir zavallı mâderin” “ Genç iken rıhlet iden evlâdıma bu yadigâr”“ Fâhir’imle Fâtiıma’m ruhen ona zaîr gibi” “ Âşikar olmuş bu yerde bir mezar-ı eşk-bâr” “ Dehr bir kahrın tecelli-i taaruz kârına”“Hâk-i magmûm-ı vatandan bir sükût –ı zarzar” “Ben ölünce çeşm-i giryânım kurur lâbüd fakat”  “ Dîdemi tanzîr iden bu çeşme kalsın âb-dar” “İçmeden geçme yolcu işte kardeş çeşmesi” “Bağrı yanmış anneye gel sende ol gam- kisar.”